Çavaria vecht de nieuwe Transgenderwet, die volgens de LHBTI-organisatie tekortschiet, aan bij het Grondwettelijk Hof. Dat bericht het Belgische dagblad De Morgen op 10 januari.
Veel transgender personen in België gingen kort na 1 januari meteen naar een gemeentehuis. Geslachtsaanpassing in geboorteakte en paspoort kan daar, nu de nieuwe Transgenderwet in werking is getreden, zonder operatie of psychiatrisch rapport.
Voorheen moest je een geslachtsoperatie ondergaan voor een officiële aanpassing in je paspoort. Volgens de (oude) ‘Wet betreffende de Transseksualiteit’ (2007) moest je je ook laten steriliseren voor je officieel een ander geslacht kon krijgen. Die bepalingen zijn in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en de Yogyakartaprincipes. Deze stellen immers dat ‘niemand verplicht mag worden medische procedures (zoals chirurgie), sterilisatie of hormonale therapie te ondergaan vooraleer hij wettelijke erkenning krijgt voor zijn/ haar genderidentiteit.’
Daarom heeft de Belgische overheid wettelijk geregeld dat er geen medische voorwaarden zijn opdat een transgender persoon geslacht en voornaam kan laten aanpassen op de akten van de burgerlijke stand en in het bevolkingsregister. Het is nu een puur administratieve procedure. Bovendien kunnen jongeren vanaf hun twaalfde hun voornaam laten veranderen en vanaf zestien jaar kan de geboorteakte worden aangepast. Daarvoor is dan nog wel een verklaring van een kinder- of jeugdpsychiater nodig.
Wachttijd
De procedure vraagt wel enige tijd. Je gaat naar de ambtenaar van de burgerlijke stand met een verklaring waarin staat dat je overtuigd bent dat het geslacht, vermeld in de geboorteakte, niet overeenkomt met je innerlijk beleefde genderidentiteit. Je vraagt dan formeel een administratieve en juridische aanpassing van genderidentiteit aan. Vervolgens krijgt de procureur des Konings drie maanden tijd om de aanvraag te bestuderen. Geeft hij geen negatief advies, dan verandert de ambtenaar van burgerlijke stand als je er opnieuw aanklopt, de geboorteakte en krijgt de aanvrager een nieuwe identiteitskaart.
De wachttijd van minimaal drie maanden en maximaal zes maanden na aangifte biedt aldus de Belgische overheid, mensen de kans op de beslissing terug te komen.
Genderregistratie
Volgens het Belgische Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen zijn er de voorbije 14 jaar net geen 1.000 mensen in transitie gegaan. Twee derde van die mensen veranderde van man naar vrouw, een derde werd bij de geboorte aangemerkt als meisje en transitioneerde naar man. Er zullen straks ongetwijfeld cijfers van vóór 1 januari 2018 zijn en cijfers van ná 1 januari 2018.
Met de nieuwe wet zet België een flinke stap vooruit, in de richting van landen waar sinds 2012 de wetgeving is geactualiseerd zodat transpersonen op basis van eigen overtuiging en zonder extra voorwaarden hun officiële geslachtsregistratie kunnen aanpassen.
Het betekent, aldus Pieter Cannoot, onderzoeker aan het Human Rights Centre van de Universiteit Gent, in een artikel in Knack, dat de wetgever de maatschappelijk sterk verankerde veronderstelling verlaat dat biologische geslacht en genderidentiteit samenvallen of behoren samen te vallen. Het is volgens hem te benoemen als een verandering van geslachtsregistratie naar genderregistratie. Cannoot: ‘De wetgever, overheid en de volledige maatschappij dienen zich er dus van bewust te zijn dat het geregistreerde ‘geslacht’ nu in eerste instantie ieders genderidentiteit weerspiegelt.’
Miskenning
Çavaria, koepelorganisatie van Belgische lhbti-verenigingen, vindt de wet dan ook een grote vooruitgang, maar is niet helemaal tevreden. Waarom moet een psychiater zich nog uitspreken over de beslissingsbekwaamheid van jongeren, vragen ze zich af. Bovendien zijn ze het niet eens met het feit dat je maar één keer een geslachtswijziging kan doorgeven. Een miskenning van genderfluïditeit, reageren ze. De verantwoordelijke bewindsvoerders verklaren dat ze ‘misbruik’ van de wet willen voorkomen. Volgens Cannoot blijven in de transwet non-binaire personen buitengesloten.
Ten slotte duurt een aanpassing van het geslacht, zoals beschreven, zeker drie maanden nadat je een aanvraag hebt ingediend op het gemeentehuis. Het zou een eenvoudige, administratieve aanpassing moeten zijn, vindt Çavaria, maar dat is het blijkbaar niet. Ook naamsverandering duurt zeker een half jaar.
Documentairereeks
De nieuwe regeling is bepaald in de wet van 25 juni 2017 en is op 1 januari 2018 in werking getreden. Alle informatie die je nodig hebt om in België van geslacht te veranderen, vind je in de infobrochure die de Belgische overheid verspreidt. Hier de directe link naar de pdf.
De Belgische tv zendt vanaf 24 januari M/V/X uit. In deze documentairereeks worden vijf transgender personen gevolgd.
Tekst: Ton van den Born
Bron foto: Uitsnede brochure van de Belgische overheid
AANVULLING (11 januari)
“De Belgische staat erkent enerzijds non-binaire personen door in deze nieuwe wetgeving en de parlementaire voorbereiding te stellen dat genderidentiteit een persoonlijke en fluïde aangelegenheid is. Maar door anderzijds enkel M of V te erkennen, blijft een groep mensen uitgesloten van een juridische en sociale erkenning. Dat is discriminerend”, stelt woordvoerder Jeroen Borghs in de krant.
Çavaria heeft, zoals in het artikel hierboven al werd gesignaleerd, moeite met de onherroepelijkheid van administratieve geslachtswijziging. Iemand kan slechts één keer de procedure doorlopen om de M of V te veranderen. “Dat druist in tegen het zelfbeschikkingsrecht en sluit personen uit voor wie genderidentiteit niet eenduidig is.”