Jaimy Verweij en Dagmar Oosthoek zijn de mensen die namens de overheid uitvoering geven aan een tegemoetkoming voor transgender en intersekse personen. Ben je geraakt door de voorwaarden die de wet van 1985 tot 2014 aan de wijziging van de geslachtsaanduiding stelde, dan kun je 5.000 euro ontvangen. Nog steeds. “Het lost niets op en het blijft nog steeds pijnlijk”, zegt Jaimy, “maar veel mensen zijn er heel blij mee.”
De regeling begon in oktober 2021 en loopt twee jaar. Tot oktober 2023 kun je een aanvraag indienen.
Waar gaat het om? Sinds 1985 was het in de wet geregeld dat transgender en intersekse personen hun geslachtsaanduiding konden wijzigen in geboorteakte en paspoort. Maar tot 2014 toen er een nieuwe transgenderwet kwam, golden daarvoor verregaande eisen. Zo moest je verschillende operaties hebben gehad, waaronder een onomkeerbare sterilisatie. De wet van 1985 bepaalde dat als je van geslacht wilde veranderen, je lichaam zodanig aangepast moest worden dat je geen kinderen meer kon krijgen.
Begin 2020 werd de Staat aansprakelijk gesteld voor de schade van die wet. Dit gebeurde op initiatief van Willemijn van Kempen, met medewerking van een groep mensen uit de trans en intersekse community (onder meer TNN, NNID en Bureau Clara Wichmann). De regering realiseerde zich hoe mensonterend de wet geweest is; de afgedwongen operaties, de onomkeerbare steriliteit en de pijn van een gefrustreerde kinderwens. Demissionair minister Ingrid van Engelshoven van Emancipatie (onderdeel van het ministerie van OCW) maakte uiteindelijk 27 november 2021 excuses namens het kabinet voor de bepaling in de oude transgenderwet.
Bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport was toen in opdracht van OCW net de uitvoering geregeld van een tegemoetkoming aan getroffen personen van 5.000 euro – een standaardbedrag voor dergelijke tegemoetkomingen. DUS-I is de uitvoeringsdienst waar je subsidies, tegemoetkomingen en specifieke uitkeringen kunt aanvragen. Nu bijvoorbeeld ook voor Covid-19. Bij de opzet van de regeling werden TNN en NNID (de organisatie voor intersekse personen) betrokken, vertelt Jaimy.
Er is nog ruimte
Hij is sinds oktober 2021 bij de regeling betrokken en werd in februari 2022 uitvoeringscoördinator. Dagmar begon in januari als behandelaar van de aanvragen. Wie zijn zij, deze twee mensen die voor jou aan de slag gaan als je een aanvraag voor tegemoetkoming indient?
Beiden komen ’s ochtends uit Rotterdam naar Den Haag waar hun dienst op de elfde verdieping van de Hoftoren zit, naast het Centraal Station. Jaimy (30) studeerde Bestuurskunde. En, zegt hij, “ik wilde graag bij de overheid werken, naar de mens toe in plaats van in een bedrijf waar het vooral om productie en efficiency gaat.” Dagmar (24) studeerde sociologie en genderstudies. Hen is non-binair en solliciteerde direct na afstuderen heel gericht op deze regeling. “Ik wilde iets voor de transgender community doen.”
Toen in oktober 2021 de regeling bij DUS-I openging, was er aanvankelijk veel vraag. “Bij mijn start in januari hadden we een piek in aanvragen. Er kwamen soms tientallen aanvragen per dag. Dat werd begin dit jaar minder en nu zijn we blij met vijf meldingen per week.” Jaimy: “De verwachting was dat er wel 2.000 mensen zouden komen, maar we hebben nu zo’n 1.100 aanvragen gehad; er is nog ruimte.”
Twee bewijzen
Wat zou mensen weerhouden? “Het kan een drempel zijn om het weer op te rakelen.” En mogelijk zijn er ook mensen die vinden dat het hen niet raakt omdat ze toen toch geen kinderwens hadden. Of mensen vinden het lastig dat ze bijvoorbeeld naar de gemeente moeten om een geboorteakte aan te vragen. “We wilden het zo toegankelijk mogelijk maken, met een lichte toetsing – voldoe je aan de voorwaarden voor de tegemoetkoming? Dat staat op de website.”
“Maar mensen zijn online misschien niet zo sterk en komen er dan niet uit.” Openbare bibliotheken hebben nu vaak een Informatiepunt Digitale Overheid (IDO) waar je gratis hulp kunt vragen bij digitaal contact met de overheid. “Je kunt ook bellen”, zeggen Jaimy en Dagmar.
Voor een aanvraag heb je in principe twee bewijzen nodig: een gewaarmerkt afschrift van een geboorteakte van niet ouder dan drie maanden en een bankafschrift zodat DUS-I kan zien dat het banknummer waarop ze de tegemoetkoming storten echt van jou is.
Soms is er aanvullend bewijs nodig. Dan kan er gevraagd worden naar een verklaring van de arts of een beschikking van de rechtbank over verandering van geslacht. Hier vind je een format voor de verklaring van de arts die dan nodig is. Bij twijfel bel; ook artsen kunnen bellen als ze er niet uitkomen met de verklaring.
Het kan ook zijn dat mensen in de groep vallen die tussen 1 juli 2014 en 1 juli 2016 naam en geslacht hebben gewijzigd maar al wel lichamelijke aanpassingen hadden laten doen. Daar zit soms tijd tussen, legt Jaimy uit. Voor hen geldt de tegemoetkoming net zo goed, evenals voor mensen die vóór 1985 aan de voorwaarden van de oude transwet voldeden.
Veel mensen vonden het fijn
Alle informatie die je met Jaimy en Dagmar deelt over de aanvraag, wordt in een kluis opgeborgen. Niemand anders kan erbij. Privacy staat voorop, stellen ze. En zorgvuldigheid. “We zijn een lerende organisatie”, zegt Dagmar. “We staan open voor verbeteringen, bijvoorbeeld in aanspreken van de mensen waar het om gaat.”
Nu doen ze dit met z’n tweeën, maar de organisatie telde in de piekperiode zes mensen. “Tijdens die periode hebben we veel persoonlijke gesprekken gevoerd. Mensen waren soms verdrietig of boos en veel mensen vonden het ook heel fijn.”
In principe, zegt Jaimy, “is er alleen contact met aanvragers als er iets niet in orde is.” Heb je geen (automatische) ontvangstbevestiging gekregen op het moment dat je een aanvraag indient, dan is er bijvoorbeeld iets fout gegaan. Bel of mail dan (btt@minvws.nl of 070 340 55 66). “Maar is de aanvraag compleet, dan staat de tegemoetkoming binnen een maand op je rekening.”
Hoewel de hoeveelheid nieuwe aanvragen teruggelopen is, spreken ze mensen nog steeds. “Soms meerdere malen. Dan weten we wie je bent en zullen we ook een luisterend oor bieden.” Er zijn veel mensen voor wie het nog steeds verdrietig is, zeggen ze. Jaimy: “Ik denk niet dat die 5.000 euro dan veel doet.” Maar het helpt je vast ergens. Je kunt nog terecht tot 25 oktober 2023 bij Jaimy en Dagmar.
Tekst: Ton van den Born, foto’s (Dagmar links en Jaimy rechts) zijn door henzelf gemaakt.
MEER WETEN:
De formele Beleidsregel tegemoetkoming Wet wijziging geregistreerd geslacht 1985 – 2014. Dit geldt ook voor mensen die vóór 1985 aan de voorwaarden voldeden.
Uitleg over de tegemoetkoming, checklist: kom ik in aanmerking voor de tegemoetkoming? En het aanvraagformulier voor de tegemoetkoming.
Standpunten van het Transgender- en Interseksecollectief dat de Staat aansprakelijk stelde voor de schade van de oude transwet (onder wie initiatiefneemster Willemijn van Kempen, TNN, NNID en Bureau Clara Wichmann) vind je hier.
Uitleg over het Informatiepunt Digitale Overheid van de bibliotheek.
